راهکارهایی برای افزایش تجربه غرقگی یا تجربه اوج (مشغولیت مثبت)

غرقگی چیست؟

آیا تا‌به‌‌‌حال تجربه این را داشته‌اید که درگیر کاری شده باشید و گذران زمان را متوجه نشوید؟
بهترین لحظات زندگی، معمولا زمانی تجربه می‌شوند که ذهن و بدن در یک تلاش داوطلبانه و بدون اجبار، کاری دشوار و ارزشمند را انجام می‌دهد. حساب زمان در این شرایط کاملا از دستتان خارج‌ می‌شود و حتی شاید بسیاری از موارد مانند گرسنگی، تشنگی، کمر درد یا گردن درد و سایر کارهای ضروری خود را فراموش کنید.

اسم این وضعیت «غرقگی-Flow» نام دارد. به این معنا که فرد در آن به‌طور شدید جذب و مشغول کاری که در لحظه در حال انجام است می‌شود. 

در این وضعیت شما از خودتان غافل هستید. فعالیتی که در حال انجام آن می‌باشید، بسیار جذاب و گیرا است و شما از نهایت توانمندی‌ها و شایستگی‌های خود برای انجام آن استفاده می‌کنید. به بیانی دیگر شما آن‌قدر در کار خود محو می‌شوید که از دنیای اطراف جدا شده و متوجه گذر زمان نمی‌شوید.

در ادامه، جزئیات این تجربه جذاب را با هم بررسی کرده و روش‌هایی را جهت افزایش تجربیات در این زمینه معرفی می‌کنیم. این تجربیات به شما کمک می‌کنند تا بیش از گذشته، غرقگی را در زندگی کاری و روزمره خود تجربه کنید.

میهای چیکسنت‌میهی (Csíkszentmihályi Mihály) روانشناس آمریکایی در دهه 1960، هنگامی که در حال مطالعه فرآیند خلاقیت بود، مفهوم غرقگی به ذهنش رسید. طی مطالعه و تحقیقات خود در رابطه با فرآیند خلاقیت، به این نتیجه رسید که غرقگی مشخصه بسیار تاثیر‌گذاری در یک زندگی شادمان است. یا همان جذب شدن کامل به کاری که هم‌اکنون مشغولش هستیم.

کلید ساختن غرقگی در این است که بین مهارت‌های خود و چالش‌های موجود (کاری که مشغولش هستیم) یک تعادل ایجاد کنیم. هر کاری که انجام می‌دهید اگر میزان چالش آن بیش از سطح موقعیت شما باشد، شما احساس درماندگی و اضطراب خواهید داشت و در صورتیکه از چالش کافی برخوردار نباشد برای شما خسته‌کننده و کسل‌کننده خواهد‌بود.

غرقگی وضعیتی بین کِسِلی و اضطراب است. نهایتا شادمانی و نیک‌زیستی شما به توانایی‌تان برای پیدا کردن جایگاه کامل بستگی دارد.

در واقع ما می‌توانیم در هرکاری که انجام می‌دهیم، غرقگی را تجربه کنیم، هر چند اگر یکنواخت و خسته کننده به‌نظر برسد. فعالیت‌هایی مانند منتظر اتوبوس بودن، عوض کردن پوشک بچه، کار کردن، گوش کردن به یک سخنرانی، حتی ایستادن و در انتظار بودن. اگر تمرین کنیم و خودمان را آموزش دهیم تا جایی که امکان دارد در موقعیت های گوناگون و بیشتری به غرقگی برسیم، زندگی شادمان‌تری خواهیم داشت.

چرا برای شما مفید است؟

تجربه غرقگی ذاتا لذت‌بخش و ارضاکننده است، لذتی که به‌دست می‌آورید معمولا از نوعی می‌باشد که دوام دارد و تقویت کننده است. غرقگی باعث ایجاد سرمستی طبیعی می‌شود و با  لذت طلبی‌های خوش‌گذرانه خالص تفاوت دارد.

خیلی از افرادی که توانایی تجربه غرقگی را ندارند در شرایط بسیاری خسته و کسل هستند، زیرا آن کار دیگر تحریک‌کننده و نیازمند کوشش نیست. از این رو بهتر است برای حفظ غرقگی، خود را مستمر در فعالیت‌های چالشی‌تر امتحان کنیم و نظم متمرکز ذهنی یا فعالیت بدنی شدید و عمیق خود را به کار ببریم تا حد امکان از مهارت‌هایمان استفاده کنیم.

در این شرایط ما به‌طور مداوم در حال سعی و تلاش، رشد و یادگیری هستیم و شایسته‌تر، متخصص‌تر و پیچیده‌تر می‌شویم.

راهبردهای افزایش تجربیات غرقگی

غرقگی شامل توانایی است که ذهن و جسم خود را تا سر‌حد مرزهایش گسترش دهید. شامل تلاش و کوششی است تا چیزی سخت، بدیع یا ارزشمند را به‌دست آورید و در فرآیند هر لحظه، پاداش و اجری کشف کنید.

• توجه خود‌ را کنترل کنید.
  برای افزایش طولِ مدت تجربیات غرقگی در زندگی روزمره خود باید کاملاً درگیر و مشغول کاری شوید که مهارت‌ها و تخصیص شما را به‌کار می‌گیرد. این فعالیت می‌تواند هرچیزی باشد و راز این موضوع «توجه» است. چیزی که متوجه‌اش می‌شوید و به آن توجه می‌کنید، می‌شود توجه شما…

وقتی به‌طور جدی روی انجام کاری تمرکز می‌کنید، با این کار اساساً «توجه» خود را به سمت آن کار هدایت می‌کنید و به سایر موارد اهمیتی نمی‌دهید.

• باارزش‌های جدید منطبق شوید.
  انسان‌های شادمان حتی اگر از شرایط مادی مناسبی برخودار نباشند، این ظرفیت را دارند که از زندگی خود لذت ببرند. آن‌ها با به‌کارگیری ارزش‌های مختلف موفق می‌شوند از زندگی خود در شرایط مختلف لذت ببرند.

سعی‌کنید تمرکز مجذوب و مسحور شده روی صورت یک کودک را تقلید کنید که سعی دارد چیزهای فوق‌العاده و جدید در زندگی روزانه‌اش را انجام دهد. مثل راه رفتن، پریدن، درست کردن یک پازل، بازی و… وضعیت غرقگی به‌طور طبیعی برای بچه‌ها بسیار اتفاق می‌افتد.

• بیاموزید چه چیزی غرقگی دارد.
  در یک پژوهشی که بر روی کارگران و کارمندان یک مجموعه صورت گرفت، نتیجه به این‌صورت بود که افراد وقتی سرکار بودند خیلی بیشتر از سایر مواقع در موقعیت غرقگی قرار می‌گرفتند. همچنین زمان کمتری را در موقعیت‎‌های با چالش کم و مهارت کم گذراندند. در واقع آن‌ها به این متمایل بودند که در سرکار حسی از اثربخشی و خودباوری را تجربه می‌کنند.

• کارهای معمول را تغییر دهید.
  مهم نیست فعالیت شما چیست تا وقتی که جالب و چالش‌برانگیز باشد برای شما خرده-غرقگی ایجاد می‌کند. برای مثال وقتی در مطب دکتر هستید و منتظر نوبتتان هستید می‌توانید در ذهنتان معما حل کنید. یا با انگشتانتان آهنگ‌های مورد علاقه‌تان را ضرب بگیرید و…

• در‌گفت‌‌و‌گو این تجربه را ایجاد کنید.
  تکنیک بسیار خوبی است اگر در یک مکالمه دونفره، تلفنی یا حضوری تمرکز کامل خود را بر روی کلماتی که طرف مقابل می‌گوید قرار دهید. در پاسخ دادن عجله نکنید، سریع پاسخ ندهید و پس از تکمیل صحبت فرد، با سوالات کوتاه مکالمه خود را به‌صورت جدی پیگیری کنید. یک راه که می‌تواند این فرآیند را برایتان هموار و روان کند این است که برای خودتان هدف بگذارید که گوینده را بیشتر بشناسید. اینکه چه چیزی در ذهنش می‌گذرد؟در این لحظه چه احساساتی را تجربه می‌کند؟ آیا چیزی درباره‌اش فهمیده‌اید که قبلا نمی‌دانستید؟

اگر شما آدمی هستید که بیشتر حرف می‌زنید و کمتر شنونده هستید، در ابتدا این تمرین برایتان کسل‌آور و خسته‎‌کننده است. اما با گذر زمان و تمرین بیشتر شما متوجه می‌شوید که در مکالمات با افراد، غرقگی را تجربه خواهید کرد.

• اوقات فراغت هوشمند داشته باشید.
  خیلی از ما انسان‌ها فکر می‌کنیم که اوقات خالی یا فراغت گرانبها هستند. چون مقدار این اوقات بسیار کم است، بنابراین آن را برای چیزی واقعا خاص کنار می‌گذاریم، چیزی که به ما لذت بدهد. به این فکر کنید که اگر تمام عصر یک روز شلوغ کاری را بر روی کاناپه و در حال تماشای سریال مورد علاقه‌تان و بررسی تلفن همراه و شبکه های اجتماعی بگذرانید احتمال بسیار کمی دارد که غرقگی را تجربه کنید.
• کارِ هوشمندانه انجام دهید.
  افرادی که کاری را به‌عنوان پیشه‌ انتخاب می‌کنند و می‌گویند از کارشان لذت می‎برند و معتقدند که کارشان از نظر اجتماعی سودمند است. آن‌ها برای پاداش‌های مالی یا پیشرفت کار نمی‌کنند، بلکه به این خاطر کار می‌کنند که می‌خواهند و دوست دارند که کار کنند. در مقایسه با سایر مشاغل به احتمال بیشتری از کارشان لذت ببرند و اعتقاد دارند کارشان دنیا را به محل بهتری تبدیل می‌کند.

• برای رسیدن به «غرقگیِ عالی» تلاش کنید.
  شرایط بسیاری برای همه ما پیش آمده که غرقگی را در وضعیتی عالی تجربه می‌کنیم. در این وضعیت نه تنها کاملا مجذوب و ناخوآگاه هستیم بلکه کاملا متعالی نیز هستیم.

در این شرایط فرد نگران هیچ‌چیزی نیست و احساس لذت و شعف فراوانی هم دارد و احساسات شادمانی، خلاقیت و مهربانی در حداکثر میزان ممکن تجربه می‌کند.

هشدار

اگر فعالیت‌های به‌خصوصی را کشف کردید که به‌طور قابل اطمینانی تجربه غرقگی را برایتان فراهم می‌کند، بسیار خوشبخت هستید. اما توجه داشته باشید که چنین فعالیت هایی حتی آن‌هایی که به گواه‌فرهنگِ حاکم، سازنده هستند، مانند کار داوطلبانه برای خیریه، بازی با فرزندانتان، کار روی یک قرارداد می‌تواند اعتیادآور باشد. وقتی متوجه می‌شوید که مکررا نیازهای نزدیکتان را نادیده می‌گیرید، این باید برایتان یک زنگ خطر باشد. لازم به ذکر است شما باید این موضوع را به یاد داشته باشید که غرقگیِ ناشی از یک فعالیت دلپذیر باعث آسیب به سایر بخش‌های زندگی شما نشود.

برای آشنایی بیشتر و افزایش تجربیات غرقگی خود، می‌توانید به کتاب کوچینگ زندگی مثبت نوشته آقای امیر پهلونژاد و نشر نسل یاسان مراجعه کنید.