مهربانی یکی از توانمندی‌های منشی بسیار مهم در زندگی است. بدون عمل و اقدام مهربانانه، به‌سختی بتوان روابط و پیوندهای انسانی و اجتماعی را ایجاد کرد، توسعه داد و از آن نگه‌داری کرد. در ادامه شیوه‌ها و اهمیت مهربانی از نگاه روان‌شناسی مثبت توضیح داده شده است.

چگونه شیوه مهربانی کردن را پیدا کنیم؟

آیا تا به ‌حال داوطلبانه، از بچه‌های دوستانتان که با عجله در حال رفتن به جایی هستند، مراقبت کرده‌اید؟ آیا تا به حال سفر کرده‌اید تا دوستی که به کمک نیاز دارد را ملاقات کرده باشید؟ آیا تا به حال پول یا وقت خود را بخشیده‌اید؟ آیا تا به حال در یک موقعیت خاص و علی‌رغم سختی فراوانش، بـه کسی که محتاج یک لبخند بوده، لبخند زده‌اید؟ نیاز به گفتن نیست که راه‌های مهربانی کردن بی‌انتها است، فقط باید هوشیارانه اطراف را مشاهده کنید و ذهنتان را نسبت به فرصت‌هایی برای مهربانی کردن باز کنید.

اگر با نگاه و دیدی تازه به اطراف نگاه کنید، همه این فرصت‌ها در اطراف شماست. برای مهربانی کردن به هیچ میزان خاصی از زمان، پول و استعداد نیازی نیست.

مهربانی نیازی نیست کـه بزرگ یا پیچیده باشد.

هرگاه گیج شدید که چه کارِ مهربانانه، سخاوتمندانه یا خیری انجام بدهید، فـقط کافی است به منزل، محل کار و محله و اجتماع خودتان نگاهی بیندازید و نیازی نیست از اینها دورتر بروید. حتما نباید آدم‌های خاصی را برای مهربانی کردن پیدا کنیم.

بلکه همسر، فرزندان، همکاران، خانواده و دوستان قدیمی می‌توانند همان اشخاصی باشند که به مهربانی شما نیاز دارند. یادتان باشد عمل مهربانانه‌ای که انتخاب می‌کنید حتما پیامدهایی در اطرافتان دارد، چرا که عمل مهربانانه، خود یک تغییر رفتار است و دیگران تعابیر متفاوتی از رفتار ما دارند.

اصلا نیاز نیست که حاتم طایی یا دالایی لاما باشید؛ رفتار مهربانانه‌ای که انتخاب می‌کنید می‌تواند کوچک و مختصر باشد.

در چه زمان‌بندی و چه مقدار مهربانی کنیم؟

بعد از انتخاب شیوه مهربانی کردن، باید تواتر (چند وقت یک بار) و میزان مهربانی را انتخاب کنید. پژوهش‌های بسیار جالب سونيا ليبوميرسکی نشان داده که بهترین زمان‌بندی برای مهربانی کردن، انجام یک عمل بزرگِ «جدید» و «مخصوصِ» مهربانانه یا به‌جای آن انجام ۳ تا ۵ کار مهربانانه کوچکتر (غیر از کارهای مهربانانه‌ای که معمولاً در طول روز و هفته انجام می‌دهید) در طی «یک روز» در هفته است.

اثر این شیوه از انجام ۵ مهربانی در طی ۵ روز (روزی یک مهربانی) در طول هفته بسیار بیشتر و اثراتش بسیار ماندگارتر است و این یک روز در هفته می‌تواند هر روزی باشد.

علت این‌که این عمل/ اعمال باید «جدید» و «مخصوص» باشد این است که شما در طول روز و هفته معمولاً اعمال مهربانانه بزرگ و کوچک متعددی انجام می‌دهید و این راهبرد باید جدید و به‌خصوص باشد تا شما را از رویه معمولتان خارج کند.

اگر هر روز به ماشین‌ها راه می‌دهید که عبور کنند یا همین الان هفته‌ای یک روز وقتتان را برای کار داوطلبانه در بیمارستان یا انجمن خیریه اختصاص داده‌اید، حتما این‌ها را به‌عنوان اقدامات جدید و به‌خصوص در نظر نگیرید و کارهای دیگری را انتخاب کنید.

بیشتر بدانید: چرا قدردانی مهم است؟

مهربانی در چه شرایطی مانع شادمانی و نیک‌زیستی ما می‌شود؟

هشدار اول

برخی از رفتارهای خاص مهربانانه و کمک‌کننده، برای سلامت روانی و جسمی ما زیانبخش است. مانند مراقبت تمام وقت از عزیزان و نزدیکانی که دارای بیماری‌های مزمن یا از کار افتاده هستند. مثلا آن‌هایی که از عزیزانشان با بیماری آلزایمر مراقبت تمام وقت می‌کنند، سطح افسردگی‌شان سه برابر یک انسان عادی است.

یا آن‌هایی که از عزیزشان با صدمات ستون فقرات نگهداری می‌کنند، استرس شدید هیجانی و جسمانی، فرسودگی، خشم، و رنجش گزارش می‌کنند. به علاوه، این مراقبت کنندگان از مریض‌هایشان، افسرده‌تر هستند. مراقبت کردن از مریض‌ها کاری بی‌وقفه و بسیار سخت است و اغلب با غصه خوردن و اندوه از دست دادن همدم خود یا از دنیا رفتن قریب‌الوقع او همراه است.

به این معنی نیست که این کار باید کنار گذاشته شود، بلکه باید از این اطلاعات کمک گرفــت تا بتوان این افـراد را برای این شرایط آماده کرد و کمک‌های لازم را در اختیارشان قرار داد. در واقع، هر رفتار کمک‌کننده و مهربانانه‌ای که شاق، پرمسئولیت و خسته‌کننده است و با اهداف و عملکرد روزانه زندگی شما در تداخل است یا باعث رنجش می‌شود، مطمئناً سد راه شادمانی و نیک‌زیستی شما خواهد بود. حتی اگر هنوز کاری درست، به جا و شرافتمندانه برای انجام دادن باشد.

هشدار دوم

یک عمل مهربانانه باید آزادانه و خودمختارانه انجام شود تا باعث حداکثر بهبود و ترقی در نیک‌زیستی ما شود. اگر مجبور شوید تا به کسی کمک کنید (یا لطفی در حقش انجام بدهید) شاید هنوز باور داشته باشید که انسان بخشنده، محترم و نجیبی هستید و حتی شاید هنوز قدردانی و قدرشناسی کسی که به او کمک کرده باشید را دریافت کنید، اما این مزایا می‌تواند در برابر رنجش حاصل از این احساس و فکر که از شما سوءاستفاده شده، رنگ ببازد و اثرشان را از دست بدهد.

هشدار سوم

دیگران ممکن است همیشه از مهربانی شما استقبال نکنند. شاید کمک و مهربانی شما دیگری را در موقعیتی ناراحت ‌کننده و معذب، احساس نیازمند بودن، محروم و مدیون قرار بدهد. در چنین شرایطی، فرد دریافت کننده مهربانی در پاسخ ممکن است به جای تشکر و قدردانی، رفتاری خصمانه و ناشی از رنجش از خودش نشان دهد.

در چنین شرایطی نگرش و رویکرد شما می‌تواند چنین احساسات بالقوه‌ای را خنثی یا به حداقل برساند. وقتی اقدامات مهربانانه هفتگی خود را انجام می‌دهید، حق به‌جانب و دلسوزانه رفتار نکنید. توانایی‌ها و منابع خودتان را با تکبر به رخ دیگرانی نکشید که می‌خواهید به آن‌ها مهربانی یا کمک کنید.

همچنین، به غیر از شرایط بحرانی، به افرادی که کمک شما را نمی‌خواهند، کمک نکنید.

راهبردها و شیوه‌های تقویت توانمندی منشی مهربانی

از تکنیک‌ها و شیوه‌های زیر می‌توان برای تقویت و تمرین مهربانی استفاده کرد:

• تکنیک اصلی مهربانی
• شیوه‌های متفاوت اجرای تکنیک مهربانی

روش ۱: وقت و خدمت کیفی

روش 2: مهربانیِ سرزده

روش 3: طبیعی کردنِ غیرطبیعی

روش 4: شفقت‌ورزی

روش 5: مهربانیِ مخفی

1. تکنیک اصلی مهربانی

یک عمل مهربانانه بزرگِ «جدید» و «مخصوص» یا ۳ تا ۵ کار مهربانانه کوچکتر (غیر از کارهای مهربانانه‌ای که معمولاً در طول روز و هفته انجام می‌دهید) انتخاب کنید و آن را در طی «یک روز» در هفته انجام بدهید.

2. شیوه‌های اجرای تکنیک مهربانی

تنوع و ترکیب، دومین یافته مهم پژوهشگران برای افزایش اثربخشی و ماندگاری تمرین‌های مهربانی است. در ادامه، تعدادی از شیوه‌های متفاوت اجرای مهربانی که توسط تحقیقات، موثر شناخته شده، معرفی می‌شود.

روش ۱: وقت و خدمت کیفی

اگر پول یا منابع فیزیکی و مادی کمی دارید (یا ندارید)، از وقت خودتان برای کمک و مهربانی به دیگران استفاده کنید. می‌توانید از توانایی‌های خود که مورد نیاز طرف مقابل نیز است، استفاده کنید. برای مثال چیزی را تعمیر کنید، باغچه را مرتب کنید، بچه را برای بازی به پارک ببرید، یا به صورت‌های مالی دوستتان نگاهی بیندازید و او را راهنمایی کنید.

روش ۲: مهربانی سرزده

یک نفر را با کاری که انجام داده‌اید شگفت‌زده کنید. به‌طور سرزده و بی‌خبر، یک غذای خانگی درست کنید و برای نفر مورد نظر ببرید. یا بی‌خبر برایش هدیه بگیرید یا کاری که برایش جالب است انجام بدهید.

روش ۳: طبیعی کردنِ غیر طبیعی

هر هفته سعی کنید تا کاری را که معمولاً به‌طور طبیعی انجامش نمی‌دهید را انجام بدهید. مثلاً با بازاریاب‌های تلفنی مودبانه‌تر و باحوصله‌تر صحبت کردن، سلام کردن و لبخند زدن به صندوقدار فروشگاه محل یا کاملاً فعالانه به نگرانی‌های دوست یا مادرتان گوش دادن (با تماس چشمی).

روش ۴: شفقت‌ورزی

سعی کنید شفقت‌ورزی خود را افزایش بدهید. یعنی پذیرش این نکته که دیگران هم مثل ما انسان هستند و دارای احساسات و نیازهایی هستند. یعنی میل و توانایی همدردی کردن با گرفتاری‌ها و نقطه نظرات دیگران. یعنی خودمان را جای دیگران قرار بدهیم و دنیا را از دریچه دید آن‌ها ببینیم. تصور کنید که اگر برای پرداخت یک صورت‌حساب پول نداشته باشید، در سازمان خود شامل تعدیل نیرو شده باشید، مجبور باشید از یک بچه معلول نگه‌داری کنید، بی‌سواد باشید یا آن‌قدر ضعیف باشید که نتوانید یک لامپ را عوض کنید چه حسی دارد. اگر هر هفته بتوانید به یکی از این موارد (یا موارد مشابه دیگر) کمک کنید، آن‌گاه به حس قدردانی شما کمک می‌کند و در شما باعث ایجاد و تقویت شفقت می‌شود.

روش ۵: مهربانیِ مخفی

حداقل هفته‌ای یک ‌بار یک عمل مهربانانه انجام دهید که درباره‌اش به هیچ‌کس چیزی نمی‌گویید و در قبالش انتظار جبران هم ندارید.

این شیوه، یقین شما را محکم می‌کند که فقط به این دلیل بخشنده نشده‌اید که تایید و ستایش دیگران را دریافت کنید و این کار باعث می‌شود حس ارزش، معنا و ارزش به‌ خودتان بیشتر و عمیق‌تر شود.

---

سوالات شما

1. از کدام روش ابراز مهربانی استفاده کنیم؟

از هر روشی که با ارزش‌ها، اهداف و شرایط شما سازگار است.

2. چگونه تکنیک مهربانی خود را لذت‌بخش و معنادار نگه داریم؟

یک توصیه مهم برای تازه نگه‌داشتن ابراز مهربانی، تغییر دادن شیوه‌های مهربانی کردن است.